(Goede) Spelling lijkt steeds meer een kwelling te zijn geworden. Dyslexie onderzoeken lijken de pan uit te rijzen. De spellingsfouten die ik in een krant, een tijdschrift of in een e-mail lees, zijn niet op een hand te tellen. Hoe komt dit dan? Zijn wij minder bedeeld met het spellingsgen of steekt hier wat anders achter?

Wie weet kunnen de vele spellingmethodes mij een handje helpen. Een rondje langs de verschillende basisscholen die ik begeleid levert mij gelijk een arsenaal aan methodes op, met allen hun eigen aanpak, regels en reglementen.

Help mij eens, wat zie ik hier? Het woord gieter is een regelwoord en gitaar is een weetwoord. Dit begrijp ik niet. Even denken, als dit namelijk zo zou zijn, dan zouden álle woorden waar je de ie in hoort, geschreven moeten worden met een ie. Helaas voor mij, dan moet ik namelijk mijn naam voortaan toch anders gaan schrijven, namelijk als volgt, Ierene. Maar wacht eens, dit is een uitzondering lees ik verder in deze methode. Juist ja. Maar wanneer is het dan een regel en wanneer een uitzondering? Het wordt mij wat verwarrend. En het woord gitaar dan? Hoe zit dit dan? Volgens een andere methode is gitaar toch écht een regelwoord. Namelijk de regel: Hoor je een lange klank aan het eind van een klankgroep, dan schrijf je één klinker en één medeklinker. Wat nu? Duizelt het jou al? Mij wel.

Spellingmethodes blijken zeer verschillend te spreken én te denken over het spellen van woorden. Neem bijvoorbeeld de ene spellingmethode waarbij men spreekt over de stomme e. De concurrent spreekt hier over een e die klinkt als een u. Is zo’n woord met deze e dan dan een regel- of een weetwoord? Of doet dat er niet toe?

De diversiteit aan regels en uitwerkingen verbazen mij zeer. Als regels namelijk regels zouden zijn, zouden ze in álle methodes toch hetzelfde moeten zijn? Dat kenmerkt namelijk een regel.

Neem bijvoorbeeld de regel Rood is stoppen en groen is doorrijden. We weten allemaal wat het betekent. Hij is niet vatbaar voor een andere uitleg. Dat maakt regels zo fijn, ze zijn te begrijpen. Én dat is nu net waar het aan schort met alle verschillende spellingmethodes en -regels. Ze kloppen helaas niet altijd en zijn vooral niet altijd te begrijpen(voor mij). Al die uitzonderingen op die regels. Zucht… Is dit wat er achter steekt? Neem daarbij ook eens de spellingmethodes waarbij de kinderen de gebruikte categorieën boven élk woord moeten schrijven en de woordpuzzel is compleet. Ik heb toch echt altijd gedacht dat spellen een communicatiemiddel was en geen codetaal. Ooit een brief ontvangen met daarin alle categorieën beschreven boven elk woord? De ouderen onder ons hebben deze codetaal niet geleerd en kunnen wel degelijk zéér goed spellen. Ik denk zelfs dat ze beter kunnen spelen. Of trap ik iemand nu tegen het zere been?

De verschillende rijmpjes, gedichten, opzoekboekjes, categorieën en karikaturen in de diverse methodes maken voor mij de wirwar en verwarring compleet. Maar al te vaak hoor ik kinderen een regel zo opdreunen, maar hebben zij geen flauw idee hoe zij de regel moeten toepassen.

Allemaal héél goed bedoeld natuurlijk, de methodemakers doen het toch echt voor het kind, toch denk ik dat zij naar mijn mening de plank mis slaan met een overkill aan informatie. Ik geloof zeer zeker dat een groep kinderen hier baat bij heeft, al denk ik dat deze groep klein is. Kinderen zijn vandaag de dag namelijk visueler dan ooit ingesteld. Kinderen leren voor het grootste gedeelte door te zien en te horen, door inoefenen en automatiseren, door doen, waarbij wetenschappelijk onderzoek nu écht heeft aangetoond dat wij niet leren door spellingsregels te onthouden maar door het onthouden van de verschillende woordbeelden. Een van de methodemakers dacht hier vast op in te spelen door beeldende karikaturen te bedenken bij elke categorie. Dit om in te spelen op de behoefte van deze visueel lerenden. Alleen ook daarbij slaan zij voor deze kinderen de plank mis, deze kinderen hebben méér dan voldoende aan het woordbeeld. De rest leidt hen alleen maar af.

Heel eerlijk gezegd zie ik soms de bomen niet meer door het bos met alle verschillende regels en uitleggen. Laat staan dat een kind het begrijpt. Zeker als hij of zij gedurende zijn schoolloopbaan van spellingsmethode verandert, kan er nog meer ruis op zijn spellingsweg komen. Zijn alle methodes dan zinloos en nutteloos? Geenszins, alleen moeten we echt de illusie loslaten dat het kennen én beheersen van de regels zorgt voor het goed spellen van woorden. Denk jij bij het schrijven van bijvoorbeeld een mail aan de spellingregels? Ik niet. Ik heb echt geen één keer bij het schrijven van dit artikel gedacht aan een regel. Ik typte ‘gewoon’. En soms twijfelde ik bij een woord, dan keek ik er naar en typte ik het anders en ja, dan voelde het wel goed. Gek eigenlijk. Juist ja, ik hoor je denken. En de werkwoordspelling dan? Je hebt helemaal gelijk. Bij de werkwoordspelling moeten we altijd een regel gebruiken! Daar mag én moet je een regel gebruiken. Alle andere woorden zijn in principe te zien als weetwoorden, waarbij we de overeenkomsten zeker kunnen gebruiken. Kinderen zijn een kei in het zoeken van overeenkomsten. Een regel kan soms helpen, maar is geen garantie!

In mijn zoektocht ben ik tot de conclusie gekomen dat wij zeker niet minder bedeeld zijn met het spellingsgen, het spellingonderwijs is naar mijn mening voor een grote groep kinderen te complex geworden.

Maar ja, wat dan wel? Hoe gaan we kinderen (weer) goed leren spellen? Goed spellen is, naar mijn mening, een must. Houd het simpel, zou mijn advies zijn. Zeer simpel.

1. Allereerst is het weer terug gaan naar het doel van het goed spellen. Volgens mij is het doel van ons spellingonderwijs: Spellen als communicatiemiddel. We spellen voor het leven, niet voor de spellingsles.
2. Leer kinderen gelijk het goede woord te schrijven, geef het goede voorbeeld. Laat kinderen niet eerst kipen fout mogen schrijven in groep 3 (omdat ze de categorie nog niet gehad hebben) terwijl ze eind groep 4 leren dat het kippen is. Hoe moeilijk is het om een foute handeling uit je hoofd te krijgen?).
3. Leer kinderen dat de spelling altijd meetelt, ook bij aardrijkskunde, stellen, geschiedenis enzovoort. Als ze later een baan krijgen, kunnen ze ook niet zeggen: ‘Nu telt de spelling niet mee.’ Besteed veel aandacht aan spellen, dit kan geïntegreerd en de hele dag!
4. Laat ze géén verkeerde woordbeelden zien en schrap bijvoorbeeld de volgende opdracht: zoek het goed/fout geschreven woord.
5. En als laatste: leer kinderen zéér kritisch te zijn/worden op hun spelling en al hun werk. Ik garandeer je dat ze betere spellers worden met meer zelfvertrouwen. Zelfs de dyslectici. Ja echt, zelfs de dyslectici!

Spellen doe je voor het leven. Geef ze die voorsprong!

Durf jij kritisch naar jouw methode te kijken? Er zijn zeer zeker vele goede oefeningen in elke methode. Wat is wel een goede oefening, wat niet? Jij bent de professional! De goede leerkracht doet er toe. Het kind heeft je nodig.

Noot: Alles wat in dit artikel beschreven is, is in de praktijk uitgeprobeerd met zeer goede resultaten.

P.s. Zal ik je het geheim vertellen van de verschillende spellingsregels in de verschillende spellingmethodes? De auteurs bedenken ze :)