De uitzending Diagnose dyslexie van het tv-programma Zembla (mei 2025) zette een vergrootglas op iets wat al langer borrelt: het toenemende aantal dyslexieverklaringen onder basisschoolleerlingen, de bijbehorende kosten én de onderliggende aannames.

Wat als de verklaring niet ligt in het kind zelf, maar in het systeem dat hen onderwijs biedt?

De cijfers: van 3,5% naar 8,5%

In 2006 ging men ervan uit dat 3,5% van de leerlingen in aanmerking zou komen voor een dyslexieverklaring. Dit werd vertaald naar een jaarlijkse kostenraming van ongeveer 21 miljoen euro.

Anno 2025 heeft 8,5% van de basisschoolleerlingen zo’n verklaring — en de kosten zijn gestegen naar ruim 70 miljoen euro per jaar.

Een verdubbeling in aantallen, een verdrievoudiging in kosten.

De diagnose dyslexie: stoornis of gevolg?

Volgens de gangbare protocollen is dyslexie een hardnekkige lees- en spellingstoornis, neurologisch van aard. Die lijn werd in de uitzending verdedigd door Jolanda Roelofsma, directeur van het Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie (NKD).

Tot haar eigen adviseur, hoogleraar Pol Ghesquière, tijdens het interview zei:

“Er is geen wetenschappelijk bewijs voor wat dyslexie precies is. We weten het eigenlijk niet.”

Deze uitspraak legde een spanningsveld bloot: als de wetenschappelijke definitie zo vaag is, waar baseren we dan onze diagnoses op?

Roelofsma schakelde snel. Ze schoof de oorzaak van de groei in het aantal verklaringen richting het onderwijs: scholen staan onder druk, kunnen niet genoeg ondersteuning bieden, en dus eindigen leerlingen in het diagnosetraject.

De conclusie van de journalist:

Veel leerlingen hebben geen leerstoornis, maar een onderwijsachterstand.
Roelofsma bevestigde dit.

De dubbele logica van dyslexiezorg

Nog opvallender was de redenering dat een leerling die vooruitgaat tijdens de behandeling, mogelijk tóch geen dyslexie had.

Dat is een pijnlijke draai: de behandeling slaat aan, dus vervalt de diagnose?

Een systeem dat diagnoses stelt op basis van hardnekkigheid, en vervolgens ontkent dat er sprake is van een stoornis zodra er wél vooruitgang is, ontkracht zijn eigen fundament.

Belangenverstrengeling?

In de uitzending werd ook verwezen naar de oorsprong van het huidige dyslexieprotocol.
Opvallend is dat Leo Blomert, als wetenschapper betrokken bij het protocol, in die periode nauw samenwerkte met Michel Ekkebus, oprichter van het commerciële RID — een van de grootste aanbieders van dyslexiezorg in Nederland.

Blomerts echtgenote, Patty Gerretsen – werkzaam bij het RID, zat in de adviescommissie die de overheid adviseerde over de vergoede zorgstructuur.

Dat roept ten minste vragen op over onafhankelijkheid.
En in een systeem dat jaarlijks tientallen miljoenen euro’s aan publieke middelen kost, is kritische reflectie op belangen en onafhankelijkheid meer dan gerechtvaardigd.

En het onderwijs?

In de uitzending kwam ook prof. dr. Anna Bosman aan het woord, hoogleraar orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit. Zij benadrukte dat veel kinderen moeite hebben met lezen door gebrekkig leesonderwijs.

Daar valt wat voor te zeggen. Er is werk te doen in het basisonderwijs: betere instructie, meer tijd, meer deskundigheid.

Maar tijdens een eerdere lezing van Bosman stelde zij ook dat lezen uitsluitend fonologisch is: het omzetten van letters in klanken.
Toen ik vroeg hoe zij aankijkt tegen woordbeelden — iets wat wij dagelijks zien werken in onze praktijk — antwoordde ze:

“Dat is een verzinsel.”

Een professor die het bestaan van woordherkenning ontkent roept de vraag op: op welk niveau voeren we deze discussie eigenlijk?

Wat meten we nu echt?

Wat Zembla laat zien is dit: we hebben een systeem gebouwd dat leerlingen toetst, doorstuurt en behandelt op basis van een concept waarvan zelfs wetenschappers erkennen dat het niet helder afgebakend is.

We spreken over “stoornissen” waar het in veel gevallen gaat over systemische tekortkomingen: onvoldoende tijd voor instructie, een te eenzijdige aanpak, gebrek aan maatwerk.

En in plaats van het onderwijs zelf te versterken, verwijzen we kinderen door naar zorg — met hoge kosten en wisselend resultaat.

Tijd voor een bredere blik

Als kinderen vooruitgaan met een andere aanpak, dan is het niet het kind dat ‘niet deugt’. Dan is het systeem te krap ingericht.

De oplossing ligt niet in meer verklaringen, maar in meer variatie.
In ruimte voor andere manieren van leren.
In samenwerking tussen onderwijs, zorg en praktijk.
En in het durven stellen van eerlijke vragen aan dat wat jarenlang als vanzelfsprekend werd gepresenteerd.

Laten we niet vergeten: het kind is geen dataset.
Het is een mens.
En dat verdient meer dan een vinkje in een protocol.

Meer lezen?

Wil je weten hoe wij kinderen begeleiden die buiten het standaard profiel vallen?
Lees ook onze eerdere reactie op het artikel van Stichting Dyslexie Nederland.

Uitzending van Zembla gemist? Je vindt ‘m hier:
Zembla – Diagnose dyslexie